Podsunięty i na końcu wyjaśniony przez Arka Łubę.
Tydzień temu wysłałam was do Zdroju i Stanisława Kubickiego, malarza, ale uważna lektura powiedziała Wam już, że ów cytat to Juliusz Słowacki, nie powiedziała jednak, co i gdzie?
A to, proszę Państwa, w Pismach mistycznych, w części zatytułowanej Fragmenty i aforyzmy (zob. TU) – myśl od początku całej księgi numerowana: 1808. W tych fragmentach w ogóle dużo o innych pisarzach, o Wiktorze Hugo, o Homerze, o Dantem, o Goethem, ale już najwięcej o Mickiewiczu i wcale nie zawsze tak źle, jak nas w szkole uczyli, ale czasem jeszcze gorzej, niż nas w szkole uczyli.
No, bo proszę bardzo, myśli 1736 – 1739:
Zarzuty przeciw M[ickiewiczowi]. — Powiada, że człowiek tak zostaje pod wpływem Duchów, iż odważny często jest tchórzem w chwilach, kiedy go Duchy odstąpią; mówi więc, że Homer znał ludzi i jest chrześciańskim, kiedy Walterskot przeciwnie, odważnego zawsze odważnym — czyni, a tchórza tchórzem przez cały romans przeprowadza. — Opinia ta, gdyby z Mickiewicza w sumienia się ludzi przelała, każdy utraciłby wiarę w moc swoją: dowódca fortecy sam nie byłby pewny, czy jutro jej nie odda Moskalom; poeta — czy jutro będzie czystym poetą. Jest w tym więc prawda, ale absolutna; do czasu zaś zastosowana: szkodliwa.
Czczenie wieprzów, a bicie się na maczugi, a wstręt do innej broni. Cały Tadeusz jest ubóstwieniem wieprzowatości życia wiejskiego: jest tam śmiech z pojedynku na szpady, a zupełne ubóstwienie tego, który kijem swojej obrazy poszukuje.
Rezygnacja chłopa litewskiego w Mickiewiczu, który zaleca, aby się z wolą Boga zgodzić.
Gutt sztuki z Kołem dokazywał i po każdej scenie miał minę taką — zbliżając się do Mickiewicza — jakby chciał mówić: „A widzisz, jakie barany!” — Na co Mickiewicz miną odpowiada: „Prawdziwie, że dokonałeś sztuki, przemieniwszy tych ludzi w takich głupców!” —
1682:
Uczuć Ducha bożego w sercu ludzi tak jak Szekspir; uczuć go nad ludźmi tak jak Mickiewicz.
1660 – 1661:
Poeci są wielkimi odgrzebywaczami słów Duchów, bo je mają podszepnięte — a słowa te, do rymu użyte, mają potęgę rewelacyjną, to jest dzwonią jakimś tajnym wspomnieniem w każdym Duchu.
Mickiewicza cała potęga w tym rewelatorstwie słów. Czasem malarz, przechodzący na poetę, jest w słowach rewelatorem kolorytu — Dant, Wiktor Hugo… Muzyk, na poetę przeszedłszy, znajduje rewelatorskie wyrazy dźwięku. Po wielkiej liczbie dziś muzyków — kiedyś wielka liczba będzie harmonistyków poetycznych, piszących wiersze tylko dla dźwięku, aż pójdą wyżej… Ja sam przez rewelatorstwo muzyki w Żmii i pierwszych płodach — malarstwo w Beniowskim przeszedłem — wchodzę Ks. Markiem w rewelatorstwo boskości Ducha.
Czytajcie, chociażby dlatego, że warto od czasu do czasu wrócić do Słowackiego, który gdzie niegdzie straszny jest plotkarz, ale tak naprawdę Król Duch. Wielki.
Dlatego też w szkole najpierw próbowaliśmy go podważyć i na zadanie domowe: Dlaczego Słowacki zachwyca, odpowiadaliśmy (głupio): Jak zachwyca, jak nie zachwyca?, a teraz, po latach i dziesięcioleciach, odpowiadamy nam samym z tamtych lat. Jak nie zachwyca, jak zachwyca?
1663:
Dosyć było jednej formy na wyrób strasznego Ducha mocy i wspaniałości: jak lew — a ta forma jest rzadką i równie rzadki Duch w ludziach — kiedy na pracowitość tyle form miał: wielbłądy, osły, woły itd.
***
PS, za które dziękuję Arkowi Łubie – otóż jest proszę Państwa tak, że tom Słowackiego pt. Pisma mistyczne został poskładany z różnych tekstów, które poeta napisał m.in. w ostatnich latach życia, po tzw. przełomie mistycznym.
Zacznijmy od tego, że Pisma mistyczne to nie dzieło Słowackiego, ale kompilacja. Na portalu Wolne lektury czytamy:
Wydane w Krakowie w 1916 roku Pisma mistyczne Juliusza Słowackiego w dość dowolnym wyborze i układzie przygotowanym przez Stanisława Wyrzykowskiego zawierają: całość Genesis z ducha (1844); wybrane Rozmowy genezyjskie (tj. dialog troisty między Tłumaczem Słowa, Helionem i Helois); Teogonię (czyli poemat o Sofosie i Szczęsnym), następnie pisma polityczne z późnego okresu twórczości (Głos z wygnania do braci w kraju, List do Księcia Adama Czartoryskiego, Do Emigracji o potrzebie idei), na koniec zaś zgromadzone w części Fragmenty, myśli i aforyzmy — fragmenty późnego Dziennika z lat 1847–1849 oraz urywki z Raptularza, planów i notatek, a nawet listów. W tę kolażową całość włączone zostały przez Wyrzykowskiego niektóre urywki ze skreślonych wariantów tekstów (np. fragment pieśni pierwszej Genesis z Ducha „A na początku był Pan, a my — w Panu (…)”, nazwany tu „Hymnem genezyjskim”, lecz niefunkcjonujący w zbiorowym wydaniu krytycznym Dzieł poety pod tym tytułem).
Raptularz to jeden z licznych notatników poety; ten akurat został w całości wydany drukiem dopiero 150 lat po tym, jak poeta go tworzył, czyli w roku 1996. Zob.: J. Słowacki, Raptularz 1843–1849, pierwsze całkowite wydanie wraz z podobizną rękopisu, opracowanie edytorskie, wstęp, indeksy M. Troszyński, Warszawa 1996. Fragment podsunięty mi przez Arka Łubę znalazł się wśród fragmentów Raptularza opublikowanych już w roku 1916 w Pismach mistycznych.
Tego wszystkiego nie można wiedzieć bez znawcy. Dziękuję.
PS. Właśnie Urszula Kozioł dostała nagrodę NIKE, a nagrodzony tom werszy nosi tytuł Raptularz. Takie słowo, niemal nieużywane. Jak to się ciekawie różne rzeczy zbiegają, wikłają i plączą.
Ewa Maria and Friends 